Van wie is de Zaancorridor

Who owns the city? – Samen plaats maken!

Bezoek voor meer informatie Dutchplanners.nl

Hoe geniaal is de vraag buiten op het bord bij binnenkomst van Pakhuis De Zwijger in Amsterdam. En hoe weinig kwam dit terug tijdens de sessies. In het Pakhuis De Zwijger is een oploop over de hoe openbaar vervoerknooppunten zich beter kunnen ontwikkelen langs het spoor in Noord-Holland en hoe die doorontwikkeling precies moet plaatsvinden en met een specifiekere focus op de Zaancorridor, de lijn van Amsterdam naar Alkmaar. De organisatie ligt bij de provincie, als vervolg op het onderzoek Maak Plaats van Vereniging Deltametropool voor knooppuntontwikkelingen, ook wel TOD afgekort (Transit Oriented Development. De zaal zat vol met professionals uit het vak, ProRail, NS en gemeenten zijn van de partij. Felix Rottenberg leidde bijeenkomst scherp, met enig cynisme en zorgvuldig. Hierbij een kort verslag.

 Groen of rood?

Tjeerd Talsma hield een vurige inleiding over wat de stand van zaken was en welke stappen er afgelopen jaar zijn ondernomen. De provincie Nood-Holland heeft nog een flinke woningbouwopgave van circa 300.000 woningen. Dat is ongeveer een stad ter grootte van Haarlem. De opgave ligt met name in het zuidelijk deel van Noord-Holland. Tegelijkertijd gelden er voor het zuidelijk deel van Noord-Holland zware restricties om kernen nog uit te kunnen breiden. Schiphol, natuur en andere belemmeringen maken uitbreiding niet mogelijk. De echte woningbouwontwikkeling neemt door de jaren heen gestaag af. De opgave om te gaan bouwen wordt steeds urgenter. In 2013 zijn voor 4.000 woningen in Noord-Holland een omgevingsvergunning bouwen verleend, in 2006 waren dat er nog 16.000 woningen. Een flinke afname.

Maak Plaats – Vereniging Deltametropool

Omdat de opgave niet in de uitbreiding gezocht kan worden, is de inzet om de opgave zoveel mogelijk binnenstedelijk op te vangen. In de Maakplaats studie van Vereniging Deltametropool zijn cirkels rondom stations getrokken van 1.200 meter. Alle projecten daarbinnen zijn geïnventariseerd. Het ontwikkelen nabij stations heeft als voordeel dat het openbaar vervoer in de Metropoolregio anders ingezet kan worden, zo is de ambitie. NS wil graag tegenstromen organiseren op de inkomende pendel organiseren en vraagt zich af hoe dat kan ontstaan. De belangen lopen uiteen.

Joe Public uit Perth

Als gastspreker was professor Carey Curtis uit Perth aanwezig. Ze is professor op het gebied van cityplanning en transport bij de universiteit. Ze deelt haar mooie ervaringen uit Perth. Ze was verrast dat ze een inleiding mocht geven. Zelf gaf ze aan dat Nederland toch wel haar voorbeeld was hoe het ordelijk georganiseerd en geregeld is. In haar praktijk waren ze ook met TOD bezig geweest, maar hoe krijg je nu verdichting rond stations in Australië.
Voor Perth zijn de machten versnipperd. Doordat er een extra minster was gekomen voor ruimtelijke ordening en transport zijn de machten uit elkaar getrokken en dat gaf meer uiteenlopende belangen. In haar analyse van Perth zijn ze echt met alle partijen in gesprek gegaan, zowel de community als de stakeholders.
De community bestaat onder andere uit Joe Public, de Jan Modaal van Perth. Het beeld is er dat de ‘Australian dream’ bestaat uit een huis op een grote kavel, 4×2, waarbij het gaat om vier slaapkamers en twee badkamers per woning. Geen gestapeld wonen in hogere dichtheden is onbekend. Om te verdichten rondom knooppunten zijn verschillende beelden bij.

Volksraadpleging

Een van de interventie die zij hebben gedaan is ruim 1000 inwoners geïnterviewd over welke beelden zij hebben bij Transit Oriented Development. De inwoners kwamen met name met Singaporese beelden van hoogbouw. De stakeholders hadden er een ander beeld bij. Door met elkaar in gesprek te treden nam het NIMBY (not in my backyard) effect af. Er was zelfs meer behoefte aan dergelijke nieuwe typen woningen voor schoolverlaters, alleenstaande ouderen en mensen die kleiner wilden wonen. Een nieuwe markt is uiteindelijk in Perth ontwikkeld.
Daarna zijn er workshops met bewoners gehouden op basis van vier scenario’s, van een absolute spreidingsmodel tot een concentrisch model van verdichting. De aanpak van het vroegtijdig betrekken van bewoners bleek uitermate succesvol te zijn.

Stedelijke herverkaveling en Glamour Manifest

Daarna waren er kleine intro’s voor drie parallelsessies. Mijn parallelsessie ging over nieuwe verdienmodellen en strategieën voor vastgelopen grote megalomane plannen. Stedelijke herverkaveling is een stedelijke variant op de ruilverkaveling in het buitengebied, om gebiedsontwikkelingsprocessen een privaat-privaat instrumentarium te gaan bieden. Hiervoor ligt een initiatief in de tweede kamer. Daarbij kan de overheid een stapje terug doen en kan de markt met een nieuw instrumentarium aan de slag. Het Glamour manifest is een initiatief om op Amstel 3 de neuzen weer dezelfde kant op te krijgen. Niet snel geld verdienen, maar alle gebiedspartijen met elkaar in gesprek te laten gaan door een gezamenlijk platform te ontwikkelen. Twee inspirerende inleidingen.

Oogsten voor de Zaancorridor

Tot slot werd plenair het ‘laaghangend fruit’ door Felix Rottenberg opgehaald, hoe vervelend hij de term ook vond. De conclusie van de bijeenkomst was toch wel dat het meer gaat over de organiseren van onderaf, vanuit belangen en niet vanuit verantwoordelijkheden en daar een vehikel of platform voor organiseren dat ruimte laat voor partijen die nieuw zijn. Natuurlijk gaan we om ervaring voor de Zaancorridor met de Gouden Draak naar Perth. Daarnaast zie je de worsteling van overheden die gevangen zitten in hun eigen instituties en eens ontwikkelde denkbeelden, zoals een stedenbouwer vooral verstelde waarom het 20 jaar geleden het plan  zo in elkaar gestoken was. Ook waren het vooral de on aanwijsbare en onbenoembare regels die voor belemmeringen zorgden. De gebruikers van de stad en de treinreizigers komen niet voor in die verhalen, terwijl zij dagelijks de echte belemmeringen ervaren. Veel goede intenties om TOD Zaancorridor verder uit te werken, een betere Nederlandse beeldende en aansprekende naam is dan wel noodzakelijk.  Van samen plaats maken was dan ook nog niet bij iedereen sprake. De focus gaat meer liggen op de Zaancorridor en er gaat mogelijk een G1000 komen. Maar een kijken hoe deze trein volgend jaar verder gaat.